De Koude Oorlog
Ontdek de sporen van de Koude Oorlog binnen Gemeente Goes
Koude Oorlog binnen gemeente Goes
Wanneer inwoners van gemeente Goes gevraagd worden om restanten van de Tweede Wereldoorlog te noemen binnen de gemeentegrenzen, hebben ze vaak een antwoord. Misschien weten ze een gebouw te noemen dat gevorderd was door de bezetter of ze delen een persoonlijk verhaal. Maar wat weten we van sporen van de Koude Oorlog? Een oorlog die veel langer geduurd heeft, is veelal uit ons geheugen verdwenen. Maar er zijn wel degelijk nog fysieke restanten van de Koude Oorlog te vinden op Zuid-Beveland en binnen gemeente Goes. Zo gaat natuurlijk elke eerste maandag van de maand om 12:00 uur in heel Nederland het luchtalarm af. Dit geluid is een immaterieel aandenken aan de tijd.
De gebouwen die resteren uit de Koude Oorlog spreken voor veel mensen niet gelijk tot de verbeelding. Het zijn geen statige grachtenpanden maar juist ‘verborgen’ gebouwen; onopvallend, eenvoudig of ondergronds. Toch sporen we aan om ook dit erfgoed te bekijken omdat het zo kenmerkend is voor naoorlogs Nederland. Landelijk zijn er initiatieven opgezet om het Koude Oorlog erfgoed in kaart te brengen. Zo heeft de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed samengewerkt met de Stichting van Menno van Coehoorn. Bekijk hun website voor een gedetailleerd overzicht van het erfgoed in Nederland GIS-kaart Koude Oorlog – Stichting Menno van Coehoorn.
Een nieuwe oorlog
Na het einde van de Tweede Wereldoorlog belandde de wereld in een tijdperk van gewapende vrede, beter bekend als de Koude Oorlog (1945-1989/1991), een term die voor het eerst gebruikt werd door schrijver George Orwell. Deze periode kenmerkte zich door een diepe ideologische kloof tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie, respectievelijk vertegenwoordigers van het kapitalisme en het communisme. Hoewel er geen directe oorlog uitbrak tussen deze grootmachten, bracht de rivaliteit tussen beide kampen een constante dreiging van conflict met zich mee, ook voor Nederland. Nederland stond in deze tijd onder druk van zowel de NAVO als de toenemende wereldwijde spanningen. Crises zoals de Cubacrisis, de bouw van de Berlijnse Muur en de Vietnamoorlog benadrukten de reële dreiging van een Derde Wereldoorlog. In eerste instantie denkt de Nederlandse regering dat een nieuwe oorlog gevoerd zal worden zoals de Tweede Wereldoorlog, met conventionele wapens. Dit standpunt wordt bijgesteld in 1955; ook Nederland moet zich op een kernoorlog voorbereiden.
Vanwege de dreiging gaat ook Nederland maatregelen treffen om haar burgers en de staat te verdedigen. Dit gebeurde onder invloed van het NAVO-beleid, dat aandrong op een geloofwaardige afschrikking. Zo zijn er schuilkelders gebouwd, noodzetels ingericht en plannen ontwikkeld voor Civiele Verdediging. Deze zichtbare voorbereidingen waren bedoeld om zowel de bevolking gerust te stellen als potentiële vijanden af te schrikken.
Ook gemeente Goes heeft zich voorbereid: hier werden verscheidene bunkers gebouwd zoals onder het voormalig Landbouwcentrum aan Westsingel 58, en onder de PTT-centrale aan Van de Spiegelstraat 2. Van het rijk moesten gemeentes ook sirenes plaatsen. In 1959 krijgt Goes de vraag of particulieren goed meewerkten aan het plaatsen van deze sirenes op hun panden. De conclusie was echter dat er destijds nog helemaal geen sirenes gezet waren. Pas in 1964 zijn in Goes zes sirenes geplaatst die samen het gehele gebied omvatten. Zie hieronder de kaart.
Geloofwaardige afschrikking
In 1952 richtte de Nederlandse overheid de organisatie Bescherming Bevolking (B.B.) op, een belangrijk onderdeel van de civiele verdediging tijdens de Koude Oorlog. De taak van de B.B. was het beschermen van de bevolking tegen de directe gevolgen van oorlogsgeweld, zoals branden, instortingen en andere rampen. Naarmate de organisatie zich verder ontwikkelde, kreeg ze ook een bredere rol in vredestijd, bijvoorbeeld bij natuurrampen en andere calamiteiten. De B.B. was een burgerorganisatie, geen militaire instantie, en draaide op de inzet van duizenden vrijwilligers. Op het hoogtepunt waren maar liefst 165.000 mensen betrokken. Hun taken varieerden van brandbestrijding en reddingsacties tot het bieden van ondersteuning aan getroffen gemeenschappen. In 1986 werd de organisatie opgeheven en de verantwoordelijkheden overgedragen aan andere hulpdiensten zoals de brandweer en het Rode Kruis.
Ben of ken jij een oud B.B.-vrijwilliger? We zijn op zoek naar vertellers! Neem contact met ons op door te mailen naar gemeentearchief@goes.nl.
Op Goese Grond
Met onze videorubriek Op Goese Grond duiken we de komende tijd dieper in de sporen van de koude oorlog binnen gemeente Goes.
Nu online: een video over de voormalige afluisterlocatie Post Golf te Wilhelminadorp.
Coming Soon: binnen kijken in een Goese Bunker.
