De Villa
Grote, vrijstaande villa, in 1886 in rijke eclectische stijl waarin neorenaissance elementen overheersen, gebouwd in opdracht van de directeur van de plaatselijke meelfabriek Salberg. De Villa is van algemeen belang vanwege architectuurhistorische waarden als regionale vertegenwoordiger van deze rijke bouwtrant met bijzondere decoraties en rijke materiaaltoepassingen.
Bouw
Max Salberg uit Düsseldorf laat in 1886 een villa bouwen aan de (toen nog) Laurens Pieter van de Spiegelstraat. Het pand, ontworpen door de Antwerpse architect J.M. Keelhoff, heeft een rijke eclectische stijl waarin neo-renaissance elementen overheersen. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft bepaald dat de villa vanwege de architectuurhistorische waarden een regionale vertegenwoordiger is van deze rijke bouwtrant met bijzondere decoraties en rijke materiaaltoepassingen.
Hij gaat er wonen met zijn vrouw Maatje Kakebeeke, dochter van Pieternella Jacoba Stokmans en Jan Hendrik Cornelis Kakebeeke van stoommeelfabriek De Vos aan de Oostwal. Max is directeur van de fabriek als het in 1888 fout gaat: in de avond van 16 december ontstaat er een grote brand. Er komen wel 400 brandweerlieden aan te pas om de brand te blussen en te voorkomen dat het overslaat op het naastgelegen Gasthuis.
Tegen de tijd dat de fabriek is geblust, is het pand volledig ingestort. Initieel is het nog wel de bedoeling om de fabriek te herbouwen, maar uiteindelijk gebeurt dat niet. De nieuwe meelfabriek komt in 1889 juist in Middelburg te staan, gunstig gelegen aan het kanaal door Walcheren. Meer te weten over deze brand, de middelen en de gevolgen lees je hier.
Ook Max Salberg en zijn vrouw Maatje Kakebeeke vertrekken, en verlaten hun nieuwbouw villa. Daarna koopt het rijk het pand, waardoor het Rijkslandbouwproefstation er vanaf 1893 te vinden is.
Bouw
De villa is een geheel onderkelderd gebouw op rechthoekige plattegrond met souterrain, twee bouwlagen en een hoge kap. De topgevelpartij is uitgevoerd als tuitgevel, versierd met decoraties in de vorm van granaatappels.
Aan het interieur is sinds de bouw niet veel veranderd. Ondanks de vele functies die het pand gehad heeft, behoudt de villa grotendeels de oorspronkelijke hoofdindeling. Ook het trappenhuis tegen de voorgevel is origineel en zijn er nog oorspronkelijke deurpartijen met paneeldeuren aanwezig. In het interieur bevinden zich in de kelder onder meer troggewelfjes tussen stalen binten. Een troggewelf is een licht gebogen constructie van metselwerk om een ruimte te overdekken.
Onderzijde van de bouwtekening met plattegrond en handtekening van architect J.M. Keelhoff
Functies
Het Rijkslandbouwproefstation in Breda verhuisde in 1893 naar Goes, waar ze de villa betrokken. In het proefstation werden er controle-onderzoeken gedaan naar onder andere kunstmeststoffen, zaaizaden en bestrijdingsmiddelen. In 1916 vond er een grote reorganisatie plaats waarbij de stations specifieke taken toebedeeld kregen, en in 1922 vertrok de organisatie uit Goes.
Dan vestigt de Keuringsdienst van Waren voor Zeeland zich in Goes. Een aantal maanden vonden ze onderdak in wat lokalen van School B, nu Katoen, aan de Wijngaardstraat. Met het vertrek van het Rijkslandbouwproefstation vonden ze in 1922 hun definitieve huisvesting voor de komende vijftig jaar. Vanuit de villa controleren ze melk, thee en andere waren. Ook controleren ze de hygiëne in winkels en bakkerijen. Wanneer er nieuwe producten op de markt komen, worden ook daar eisen voor gesteld. In 1972 vertrekt de Keuringsdienst van Waren naar een pand aan de Evertsenstraat, en komt de villa leeg te staan.
Het laboratorium van de Keuringsdienst van Waren omstreeks 1960
Herbestemming
Op 15 november 1972 besluit de gemeenteraad tot het slopen van de iconische villa.
Na het vertrek van de Keuringsdienst van Waren in 1972, had de villa geen functie meer. Daarnaast stond de villa maar in de weg: bij de gemeente stond de herontwikkeling van het Schuttershofgebied namelijk op de planning. De villa moest daarvoor wijken, ook al waren er nog geen concrete plannen gemaakt. Om de plannen te stoppen had een nieuw opgericht actiecomité met de naam “Red de Villa” een aantal argumenten op een rijtje gezet, waarin ze onder andere de historische waarde van het pand en de mogelijkheden om een cultureel centrum van het gebouw te maken noemde.
In eerste instantie leek het erop dat de sloop toch door zou gaan: B&W voelde niks voor de plannen en De Villa was ze maar een doorn in het oog. Een handtekeningenactie van het comité leverde 500 handtekeningen op, welke ze vervolgens presenteerde aan de gemeenteraad. Hiermee bereikte het comité zijn doel: de gemeenteraad stelde de sloop uit om de aangeleverde stukken nog eens goed te bekijken, en laste de sloop uiteindelijk volledig af. Van deze originele handtekeningenlijsten zijn foto’s. Ze mogen echter niet gepubliceerd worden vanwege het auteursrecht dat op de foto’s berust. Bij interesse kunnen ze wel ingezien worden op de studiezaal van het Gemeentearchief. Voor contactmogelijkheden, klik hier.
Vijf jaar na de geplande sloop werd het nieuwe culturele centrum geopend in De Villa. Datzelfde jaar wordt ook de naam ‘De Villa’ vastgesteld in een raadsbesluit.
In 1990 neemt de Zeeuwse Muziekschool haar intrek in het culturele centrum in De Villa. Zij vertrekken in 2015 naar de Westwal.
