De Geerteskerk
De Geerteskerk te Kloetinge is gewijd aan Gertrudis van Nijvel en draagt haar naam sinds 1973,
maar de kerk is honderden jaren ouder dan dat.
Een parochie in Kloetinge
In de tweede helft van de twaalfde eeuw ontstaat er een parochie in Kloetinge, welke in de middeleeuwen uitgroeit tot de grootste parochie van Zuid-Beveland. De stichting van een parochie is een belangrijke ontwikkeling want het leidt tot de bouw van een kerk, de komst van een pastoor en de mogelijke groei tot dorp. Zodoende komt er een houten kerk, een voorloper van de huidige Geerteskerk op de plek van het huidige kerkschip te staan. De van oorsprong katholieke kerk wordt richting het oosten gebouwd, zoals dat met alle kerken wordt gedaan tot in de late middeleeuwen.
De kerk is gewijd aan Gertrudis van Nijvel (626-659), beschermheilige van ziekenhuizen en patrones van de armen en weduwen, herbergiers, pelgrims en reizigers. Daarnaast beschermt ze tegen mollen, ratten en muizen. In de volksmond staat ze ook wel bekend als Sinte Geerte. Op Zuid-Beveland vond vooral in de elfde en twaalfde eeuw verering van Sint Gertrudis plaats; het was voor zeelieden gebruikelijk om op haar te drinken om een goede reis te verzekeren. Pas sinds de restauratie van de kerk in 1973 draagt de kerk en het omliggende plein officieel haar naam. Dit naar aanleiding van een ontdekking in het Vaticaans Archief door dr. J.K. Kok. Hij vond hier een document uit 1451 waarin Sinte Geerte werd genoemd als patroonheilige van Kloetinge.
Koor en schip
Het oudste deel van de kerk dat nog overeind staat, is het dubbelkoor, bestaande uit het hoofdkoor en het noorderkoor (ook bekend als het Onze Lieve Vrouwekoor). Deze zijn rond 1300 gebouwd in Vlaams-Zeeuwse baksteengotiek. In de eerste helft van de 15e eeuw zijn het schip, de noord- en zuidtransept toegevoegd.
Voorheen waren er naast het hoofdaltaar in het koor nog vier bijaltaren. G.J. Lepoeter schrijft dat deze gewijd waren aan Sint Agatha, het Heilig Kruis, Sint Jacobus Apostel, Sint Petrus en Paulus. Dit blijkt uit een bijzondere vondst onder de vloer tijdens de laatste restauratie. en zijn namelijk verscheiden stukken van altaartafels gevonden die waarschijnlijk afkomstig zijn van de bijaltaren. Ze zullen tijdens de overgang van het schip naar het koor in de vloer zijn gelegd. Nog steeds zijn deze rode zandstenen stukken terug te zien in de kerk.
Vanuit het koor kijken we richting het westen op een opmerkelijk orgel. Dit orgel is gebouwd in 1787 door Hendrik Hermanus Hess uit Gouda. Dit is een van de weinige overgebleven kerkorgels van deze maker. Het is gemaakt in opdracht van de toenmalige ambachtsheer van Kloetinge, Z.D. van der Bilt.
Kerktoren
→ De toren van de Geerteskerk is een indrukwekkend bouwwerk dat in de tweede helft van de 15e eeuw wordt voltooid. Hiermee is het de laatste middeleeuwse kerktoren die op Zuid-Beveland wordt gebouwd. Oorspronkelijk staat de toren los van de kerk, maar in een latere bouwfase worden ze verbonden door een tussenstuk. Eind 19e eeuw komen ook de pastorie en een aangrenzende woning erbij.
De toren is een prachtig voorbeeld van Brabantse Gotiek, met sierlijke natuurstenen details en diepe spitse bogen. Hij onderscheidt zich van de oudere, sobere Vlaamse baksteengotiek van torens in dorpen als Kapelle en ’s Heer Arendskerke.
Binnenin de toren hangt nog één originele klok, gegoten door Michael Burgerhuys in de 17e eeuw. Er hangen ooit drie door hem gemaakte klokken, maar in 1943 worden er twee door de Duitsers gevorderd en omgesmolten voor de wapenindustrie. Gelukkig komt één klok terug, terwijl de andere twee moeten worden vervangen.
Bovenaan de toren staat een prachtige torenhaan. Deze windwijzer verwijst naar een lied van dichter Prudentius Clemens die schrijft: “De haan kraait dat de dag begint, het licht het duister overwint”. De beschermende haan zet zijn borst in tegen de wind.
