Wijngaardstraat 3

Wanneer een derde van alle bebouwing in Goes in vlammen opgaat bij de grote stadsbrand van 1554, wordt ook de originele bebouwing op het perceel van Wijngaardstraat 3 in de as gelegd. Het herenhuis komt er voor in de plaats. Het pand heeft, in ieder geval in 1627, ook een naam: Het huis van Lodijck. Jammer genoeg is deze niet blijven hangen. Het pand zag er toen nog niet geheel uit zoals nu. In de late achttiende eeuw moderniseerde de eigenaar het pand naar de Lodewijk-mode van die tijd. De dubbele topgevel die je nog steeds ziet, stamt uit deze tijd. Ook de vernieuwde kap komt waarschijnlijk uit deze periode.

Het herenhuis, ook wel een patriciërswoning genoemd, heeft vele inwoners gekend. Hoewel het niet te achterhalen is wie het huis heeft gebouwd, weten we wel dat de eerste bewoner Willem Zagarus is. Hij verkoopt het pand in 1577 voor 2700 gulden. Hierna volgt een onafgebroken lijst met bewoners en eigenaars. Baljuws, schepenen en verscheidene heren bewoonden dit huis. Een aantal van die bewoners kunnen we tegenkomen in geschiedenisboeken. Zo ook de familie De Perponcher-Sedlnitzky: een familie die sinds 1814 tot de Nederlandse adel behoort. Het hoofd van de familie voert sinds 1825 de titel van graaf. Hoewel de Nederlandse tak geen nakomelingen meer heeft, zijn er nog wel Duitse leden van deze familie.

Hoewel Wijngaardstraat 3 vaak wordt beschreven als de voormalige kloveniersdoelen van het St. Adriaangilde, komt dat niet overeen met het bestaande archiefmateriaal. In Goes waren er drie schutterijen, waaronder dat van de St. Jorisgilde (Voet- of Kruisboog), het St. Sebastiaangilde (Handboog) en het St. Adriaangilde (kloveniers). Het gaat in dit geval om de laatste. Het schuttershof van de St. Adriaangilde werd in 1612 gebouwd ter hoogte van het huidige Kolveniershof dat aansluit op de St. Adriaanstraat. Tot 1872 is Wijngaardstraat 3 enkel een woonhuis geweest.

In 1872 koopt de Gemeente Goes namelijk het pand. Het gebouw krijgt een nieuwe functie en wordt ingericht als schoolgebouw en onderwijzerswoning. Het gaat hier om de zogenaamde ‘School B’. Als school ondergaat het pand meerdere verbouwingen om aan de behoefte te voldoen, totdat de school verhuist. De Keuringsdienst van Waren, vanaf 1893 te vinden in De Villa, betrekt het pand in 1922 maar vertrekt al binnen een jaar, waarna in 1923 de Vakschool voor meisjes naar het pand verhuist.

In 1947 opent de Openbare Leeszaal en Bibliotheek in het voormalige weeshuis. De bibliotheek heeft op dat moment een collectie van 7610 boeken, waarvan 1122 jeugdboeken. Als deze ruimte al snel te klein wordt, verhuizen ze in 1959 naar Wijngaardstraat 3.

Ondanks de constante groei lijdt de bibliotheek aan een chronisch tekort aan boeken. Te weinig ruimte betekent te weinig boeken, en daardoor versnelt de verslijting van boeken die er wél zijn. In de jaren ’50 merkt het personeel op dat een aantal personen daarom bedankt voor hun lidmaatschap. Dit tekort benoemt het personeel nogmaals in de jaren ’80. Volgens de toenmalige conceptnormen moeten bibliotheken streven naar gemiddeld 8 boeken per inwoner. De bibliotheek in Goes heeft er op dat moment echter maar 4 per inwoner. De achterstand van omstreeks 11.000 boeken moeten ze daarom zo snel mogelijk inhalen. Omdat de bibliotheek aan de Wijngaardstraat veel te klein is om zoveel boeken te huizen, moeten ze wederom op zoek naar groter onderkomen. De bibliotheek verhuist daarom in 1988 naar hun op maat gemaakte pand aan de Oostwal.

Om een goed beeld te vormen van de groei sinds 1948: in 1988 heeft de collectie van de bibliotheek een omvang van 78.494 boeken, tijdschriften en andere documentatie.